Kaptan James Cook Avustralya'nın Keşfi

Kaptan James Cook ve onun ünlü gemisi Endeavour hakkında bir yazı. Büyük Okyanus'u adım adım keşfederek yeni ülkelerin doğmasına neden ünlü kaşifin yeni toprakları bulma ve isimlendirme süreci oldukça ilgi çekici. İngiltere Kraliyet Donanması'nın en genç kaptanlarından birisi olan Cook, kısa zamanda usta bir denizci olduğunu kanıtlamıştı.

Endeavour, Tahiti'nin geride kalmasından bir ayı aşkın bir süre sonra küt pruvasını Pasifiğin dalgaları üzerinden aşırıyordu. Dört bir yanında dünyanın en büyük ıssızlığı uzanıyordu. Geminin aradığı aslında, 100 yıldan uzun bir süre önce Abel Tasman isimli bir Hollandalının bir haritaya attığı bir çizikten ibaretti. Eylül 1769 sonlarında, Cook'un mürettebatı umut verici işaretler görmeye başladı. Sular daha açık renkteydi ve daha sığ görünüyordu; üstünde yosunlar yüzüyordu ve midyelerle kaplı odun parçaları vardı.

James Cook'un rom motivasyonu

Cook gündüz vakti karayı gören ilk adamına bir galon, gece görene de iki galon rom vaat etti. 6 Ekim'de direğin ucundan gelen incecik bir ses, ödülü 12 yaşındaki Nicholas Young'ın kazandığını müjdeliyordu. Yeni Zelanda'da Poverty Koyu'nun güneybatı girişini görmüştü ve James Cook onun onuruna buraya "Young Nick's Head" (Genç Nick Burcu) adını verdi. 370 tonluk Endeavour Whitby'de çalışan bir kömür gemisiydi ve İngiltere'nin doğu kıyıları için yapılmıştı. Kaptanı da Yorkshire doğumluydu; genç yaşta doğu kıyısındaki kömür ticareti işine çırak olarak girmişti.

Doğuştan denizci olan Cook 1755'te, 26 yaşındayken Kraliyet Donanması'na girdi. 29'una geldiğinde 64 toplu HMS Pembroke'un kaptanı oldu. Cook İngiltere ile Fransa arasındaki Yedi Yıl Savaşı (1756-1763) sırasında ve General James Wolfe'un Quebec harekatın da Saint-Lawrence Irmağı'nda hazırladığı haritalar ve yaptığı ölçümlerle kendini gösterdi. Newfoundland çevresindeki araştırmalar James Cook'un denizcilikte olduğu kadar araştırmacılıkta da başarılı olduğunu gösterince, Kraliyet Deniz Kuvvetleri onu daha büyük görevler için düşünmeye başladı.

James Cook için düşündükleri görev Tahiti'ye gitmek üzere Dünya ile Güneş arasındaki uzaklığı belirlemek amacıyla Venüs'ün güneşin önünden geçişini gözlemlemekti. Cook'un ekibinde bir gökbilimcinin yanı sıra, aralarında doğa bilimci Joseph Banks'in görevi yolculukta keşfedilen bitki ve hayvanları kaydetmekti. Ayrıca Cook'a gizli emirler veren bir de paket verilmiş, görevinin ilk kısmı tamamlanana dek açmaması söylenmişti.

Terra Australis Incognita

Endeavour 1768 yılında 94 adamla Plymouth'tan denize açıldı. İskorbüt hastalığının uzun bir yolculukta yol açacağı hastalık ve ölümlerin bilincinde olan Cook, her fırsatta taze sebze ve et alınmasında ısrar ediyordu. Tahiti'ye kadar sekiz ay süren yolculukta hiç kimse hasta olmadı.

Gemiciler denizden bezmişti, Tahiti'yse bir cennetti. İnsanları kaygısız, kadınların çoğu çekici ve istekliydi. Ancak kısa sürede mürettebat arasında bel soğukluğu yayılmaya başlayınca, Cook bunun daha önceden adaya gelmiş beyazlardan kaynaklanmış olacağını düşündü. Cook Venüs'ün geçişini gözlemledikten sonra gizli emri açtı. Güneye, "büyük bir toprak parçasının ya da bir kıtanın bulunduğunu düşündürecek gerekçelerin var olduğu 40° enlemine kadar inmesi isteniyordu.

Kraliyet Deniz Kuvvetleri'nin edindiği bilgiler kısmen bir Terra Australis Incognita, yani "bilinmeyen güney toprakları"yla ilgili kuramlardan kaynaklanıyordu. Coğrafyacılar, kuzey yarım küredeki kara kütlelerini dengelemek için güneyde böyle bir karanın olması gerektiğine inanıyorlardı. Eğer Cook kıtayı bulursa toprağını, hayvanlarını, bitki ve madenlerini ve ticaret olasılığını inceleyecekti. Yoksa, batıya dönüp başka yerlerin haritasını çıkaracaktı.

Yeni Hollanda ve Yeni Gine

James Cook bir Tahiti yerlisini tercüman olarak yanına alıp güneye doğru yelken açtı. Ancak haftalarca gidip de hiçbir toprak parçasına rastlamayınca, Yeni Zelanda yönüne döndü. Adanın çevresini dolaşınca aslında iki ada olduğu anlaşıldı ve altı ay süreyle bölgenin haritası çıkarıldı. Cook Yeni Zelanda'nın karlarla kaplı dağlarına ve aşağıdaki ormanlarına inen buzullarına hayran kaldı. Banks iyice sıyrılmış bazı insan kemikleri buldu. Bu, Maorilerin yamyamlığının kesin kanıtıydı.

Ölçümler tamamlandı. Cook aldığı emre uyarak Büyük Güney Kıtası'nı bulmak ve sonra da Ümit Burnu üzerinden eve dönmek üzere batıya doğru devam etti. Üç hafta sonra karayı gördü. Burası Yeni Hollanda'nın doğu kıyısından başka bir yer olamazdı. Bölgeye daha sonra Avustralya denecekti ama o zamanlar, 1606'da Kaptan Jansz'ın ilk kez görmesinden sonra Hollandalıların batı kıyılarına pek çok yolculuk yapmış olmaları nedeniyle böyle anılıyordu.

28 Nisan 1770'te, bir hafta kıyı boyunca kuzeye gidildikten sonra, bir koy ve arkasında dağınık okaliptüs ağaçlarıyla dolu bir ova görüldü. Banks öyle çok bitki buldu ki, Cook buraya Botany Koyu adını verdi. Ardından hemen hemen 3200 km boyunca titiz ölçümler yapıldı. Endeavour Büyük Set Refisi'nde sıkışıp delindiğinde az daha bir felaket yaşanacaktı. Üstün denizcilik becerisiyle gemi kurtarıldı. Onarım için gereken altı hafta için Banks, yerlilerin "kanguru" dediği dev tavşanlara benzeyen hayvanları ilk kez gördü.

James Cook kıyıyı izleyerek adanın en kuzey ucunu döndü ve buraya York Burnu adını verdi. Yeni Hollanda ve Yeni Gine'nin ayrı toprak parçaları olduğunu kanıtlamıştı ve bu durum şerefine Yeni Hollanda'nın doğu kıyılarına İngiltere adına el koydu. Gemi üç yılın ardından, Temmuz 1771'de eve döndü. Yeni bir kıta bulunmasa da ölçümler yapılmış, yeni bitkiler ve hayvanlar keşfedilmişti. Cook Eskidünya'nın dikkatini Pasifiğe çekişti. Bu büyük bereket kaynağının nasıl kullanıldığıysa, henüz tamamlanmamış bir hikayedir.

James Cook başka neler buldu?

Cook Temmuz 1771'de ilk yolculuğundan döner dönmez yeniden gitmek istediğini bildirdi. "Yeni Hollanda"nın güneyinde bir kısa olduğu düşüncesi Kraliyet Deniz Kuvvetleri'nin çok ilgisini çekiyordu. Resolution ve Adventure isimli iki gemi yeni bir sefer için donatıldı.

17 Ocak 1773'te James Cook Güney Kutup Dairesi'ni geçti ve 67°16' enlemine ulaştı. Burası daha önce kimsenin gitmediği kadar güneydeydi ama yine kara bulunamadı. Ekim 1773'te tekrar güneye yelken açtı ve Güney Kutup Dairesi'ni iki kez geçti. Hala kara yoktu. Güney ufkunun gerisinde yalnızca Antartika vardı ama Cook o buzlu enlemlerde bir kıta varsa bile ekonomik açıdan pek az önemi olacağını biliyordu.

Bir başka soru da, Kanada'nın üstünden bir kuzeybatı geçidiyle Çin'e açılan bir deniz yolunun olup olmadığıydı. XVI. yüzyıldan beri pek çok kaşif böyle bir yolu aramıştı. Cook bu amaçla 14 Temmuz 1776'da Büyük Okyanus tarafından yola çıktı. Bir kez daha Resolution'daydı ama bu sefer Discovery de ona eşlik ediyordu.

Cook önce Güney Denizi adalarına gitti, oradan Alaska'ya yöneldi. Yolda Hawaii takımadalarını keşfedip Sandwich Adaları adını verdi. Sonra Kuzey Kutbu buzullarına kadar gitti, ama aradığı geçidi bulamadı. Güneye döndü ve kışı büyük saygı gördüğü Hawaii'de geçirmeye hazırlandı. Ancak Discovery'den çalınan bir filika yüzünden münakaşa çıktı. İzleyen arbedede Cook öldürüldü. Mürettebatı büyük zorlukla kaptanlarının cesedinden kalanları ele geçirip denize defnettiler.

Mahkumlar neden Avustralya'ya gönderildi?

Suçluları ve siyasi açıdan istenmeyenleri adadan göndermek fikrinin doğuşu, İngiltere'nin onları gönderebilecek topraklar edinmesiyle aynı döneme rastlar. 200 yıl boyunca on binlerce suçlu fiilen köle olarak Amerika topraklarına ve Batı Hint Adaları'na gönderildi. Hapishaneler aşırı kalabalıktı. Mahkumların nakli bu sorunu hallediyor ve ucuz iş gücü sağlayarak sömürgelerin gelişmesine katkı sağlıyordu. Sonuç olarak yankesiciler, soyguncular, Jasobusçu isyancılar, İrlandalı asiler ve koyun hırsızları, denizaşırı ülkelere yerleşen ilk İngilizler oldular.

Amerika'nın bağımsızlığı bir krize yol açtı. Genç cumhuriyet artık mahkumları istemediğinden, Kaptan Cook'un keşifleri Tanrı'nın bir armağanı olarak görüldü. Banks Parlamento'ya Botany Koyu'na yerleşilmesini önerdi, İngiltere'nin mahkumlarını göndererek aynı zamanda kalabalık hapishaneler sorunun da çözmüş olacağına işaret etti.. Bölgedeki çam ağaçları ile ketenin Pasifik'te ticaret yapan gemilere seren ve yelken sağlaması da ek bir avantajdı. Böylece 1786'da Botany Koyu'nun Avustralya'daki ilk mahkum kolonisi olması karara bağlandı.

Avustralya nasıl gelişti?

11 mahkum gemisinden oluşan ilk filo 18 Ocak 1788'de Botany Koyu'na vardı. Vali Arthur Philip de dahil herkes Kaptan Cook'un anlattıklarından, gerisinde bereketli çayırlarına bulunduğu güzel bir liman görmeyi bekliyordu. Ancak onun yerine ufka kadar uzanan okaliptüs ağaçlarıyla bezenmiş bir çalılık arazi gördüler.

Philips hemen daha iyi bir yerleşim yeri bulmak üzere yola çıktı. Yakınlardaki bir burun, Cook'un hakkında yalnızca tahmin yürüttüğü bir manzarayı gizliyordu: "Dünyanın en güzel limanlarından biri, içinde bin gemi bile tam bir güvende olur." 25 Ocak'ta Port Jackson'a yelken açtı ve ertesi gün, adını ilk filoyu gönderen sömürgeler bakanından alan Sydney Koyu'nda mahkumlar kolonisini kurdu.

İlk yıllarda hasat kaldırılamadı ve yiyecek sıkıntısı çekildi. 1790'da yeni mahkumlar geldi. Yarısı çalışamayacak kadar hastaydı. Philips gittikçe artan kayıtsızlığa karşı iyi davranışları toprakla ödüllendirmeye başladı. 1791'de bir çiftçi kendi kendine yeter hale geldiğini duyurdu ve Philip ona daha fazla toprak verdi. 1792 sonlarında nüfus 3500'e ulaşmıştı. Aynı yıl Philip 62 kişiye toprak verdi ve 700 hektar ekildi. Bu genç koloni tutunacak gibi görünüyordu.

Yeni Zelanda'ya ne zaman yerleşildi?

Mahkum sömürgeciler Sydney'ye yerleşmeye başlar başlamaz fok ve balina avcıları ile ticaret gemileri Yeni Zelanda açıklarında demirlemeye başladı. Bu gemilerde sık sık Maoriler çalıştırılıyordu ve çok geçmeden onlar da Sydney'de bildik tipler oldular. Hongi Hika isimli bir şef İngiltere'ye gidince orada hediyelere boğuldu. Sydney üzerinden dönerken, almış olduğu hediyeleri tüfeklerle değiş tokuş etti. Evine döndüğünde yeni silahlarıyla Kuzey Adası'nda kabile savaşlarını başlattı.

Yeni Zelanda'yı keşfeden ilk beyazlardan biri, 1814'te gelen Samuel Marsden isimli bir misyonerdi. 1830'ların sonlarında yeni yerleşmeler, Edward Gibbon Wakefield'ın planlarına göre gelişti. Wakefield İngiliz sınıf sistemini yansıtan, kendi kendini yöneten toplumlar kurmak istiyordu. Fikirlerini yaymak üzere Yeni Zelanda Kumpanyası'nı kurdu.

1839'da Wakefield kardeşi William'ı Cook Boğazı bölgesine gönderdi ve kabilelerden milyonlarca hektar toprak satın aldı 1840'da İngiliz Valisi William Hobson ile 512 kuzeyli şef Waitangi Antlaşması'nı imzaladılar. Bu antlaşma bir yandan İngiltere'ye hükümranlık hakkı verirken, Maorilere de İngiliz tebaası olarak tüm hakları tanıyordu.

Aynı yıl Wakefield'ın toprak sattığı ilk 1000 yerleşimci Wellington bölgesine geldi. Kısa sürede Maorilerin yaşamlarını altüst ettiler ve pek çok acıya yol açtılar. Bu anlaşmazlıkların zaman için çözümlenmesiyle yeni bir ulus doğacaktı.

 TAKİP EDİP YORUM YAPARSANIZ SEVİNİRİM SAĞLIKLA KALIN :)

 İNSTAGRAM SAYFAM: https://www.instagram.com/denizlerdendenizlere/