Türkleri denizlerle kaynaştıran ilk öncü, Çaka Bey olmuştur. Çaka Bey, İstanbul'daki esaret döneminde deniz
ve denizciliğe karşı tutku derecesinde bir ilgi duymaya başladı. İzmir'i ele geçirdi ve müstakil bir
Türk Beyi olarak sınırlarını genişletti. İzmir'de o döneme göre
modern sayılabilecek bir tersane yaptırdı. Kürekli
ve yelkenli gemilerden oluşan 50 parçalık ilk Türk donanmasını 1081
yılında inşa etti.
Çaka Bey, 1081 yılında Ege'nin sıcak sularına yelken açarak Urla, Çeşme ve Foça'yı ele geçirdi. 1081
yılı Türk Deniz Kuvvetlerinin kuruluş yılı olarak kabul edildi. İlk Türk donanması 1089
yılında Midilli, 1090 yılında ise Sakız Adası'nı fethederek
denizlerin dünyasına hızlı bir giriş yaptı.
Çaka Bey komutasındaki ilk Türk donanması, 19 Mayıs 1090 tarihinde Karaburun ile Sakız Adası arasında kalan Koyun Adaları civarında Bizans donanması ile karşılaştı. Tarihte "Koyun Adaları Muharebesi" olarak geçen bu ilk deniz savaşında Bizans donanması ağır kayıplarla geri çekilmek zorunda kaldı. Çaka Bey'in 1095 yılında ölümü, yükselen bir değer olan Türk denizciliğinin gelişim hızında da önemli rol oynadı.
Çaka Bey’in Hayatı
Çaka Bey veya Çağa Bey, 1071'deki Malazgirt Meydan Muharebesi'nin hemen
sonrasında Selçukluların Anadolu coğrafyasına yayıldıkları dönemde Smyrna
(günümüzde İzmir) merkezli bağımsız bir beylik kuran ve yöneten 11. yüzyıl Selçuklu komutanı ve
denizcisidir. Türk tarihinin
ilk donanmasını oluşturduğu için tarihteki ilk Türk amirali
olarak kabul edilir. Dânişmendnâme'de Oğuzların Çavuldur boyuna mensup
bir "başbuğ" olarak
zikredilir.
1071 yılı sonrasında Anadolu'ya yapılan Selçuklu akınlarına katılan ve 1078 civarında Bizans İmparatorluğu'na esir düşen Çaka Bey, İmparator III. Nikiforos'in dikkatini çekerek protonobilissimus unvanıyla saraya alındı. 1081'de imparatorluğa I. Aleksios geçince kendisine verilen unvan ve ayrıcalıkların geri alınması sebebiyle saraydan ayrıldı. Aynı yıl, İzmir tarihindeki ilk Türk hâkimiyetini sağladı. Bir müddet sonra sınırlarını genişleterek bazı Ege adaları ile Ege kıyı şeridindeki bazı şehirlerde hâkimiyet kurdu. 1092 yılı civarında, günümüzde Çanakkale'de yer alan Abidos'u kuşattı, fakat Bizans İmparatoru I. Aleksios'un Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan'ı kışkırtması üzerine Kılıç Arslan tarafından öldürüldü.
Anadolu’nun Fethiyle Görevlendirildi
Çaka Bey, Malazgirt Savaşı'nı takip eden yıllarda Alparslan'ın Anadolu'nun
fethiyle görevlendirdiği beylerden biri olup Dânişmendnâme'ye göre Sultan
Turasan'ın maiyetinde bulunuyordu. Sultan Turasan 20 bin kişilik kuvvetiyle
Dânişmend Gazi'den ayrılıp yanında Çaka, Kara Tona ve Hasan
Hoşâvendî olduğu halde Kayseri'den İstanbul'a kadar akınlar yaptı. Ancak
onların akınları bir deniz savaşında son buldu. Çaka Bey bu mücadelelerin
birinde Bizanslı kumandan Kabalika Aleksandr'a esir düştü (1078) ve İmparator
Nikephoros Botaneiates'in sarayına gönderildi.
İmparator ona "protonobilissimos"
unvanı ile bazı imtiyazlar tanıdı ve hediyeler verdi. Anna Komnena'ya göre
Çaka, sarayda Homeros'u okuyup anlayacak kadar Bizans dilini ve Bizans savaş
metotlarını öğrendi. Hatta Bizans tahtına göz diktiği belirtilen Çaka'nın
denizciliğe önem vermesinin sebebi İstanbul'u ele geçirme planlarına
dayandırılmaktadır.
1081'de Bizans tahtına çıkan İmparator I. Aleksios Komnenos tarafından bütün imtiyazları elinden alınan Çaka Bey daha sonra İzmir'i ele geçirdi. Bu sırada Anadolu'nun çeşitli yerleri Türk beyleri tarafından fethedilmiş, Bizans'ın Anadolu ile irtibatı kesilmişti. Bu durumdan istifade eden Çaka, gemi inşaatından anlayan birinin de yardımıyla kırk gemi inşa ettirerek oluşturduğu ilk açık deniz Türk donanması ile faaliyete geçti.
Çaka Bey’in İlk Deniz Galibiyeti
Ebü'l-Kāsım ile
Bizans'a karşı ortak hareketlerde bulundu. Selçuklu ümerâsından Porsuk'un
İznik'i muhasara etmesi ve Ebü'l-Kāsım'ın da Bizans ile anlaşmak zorunda
kalması bu planı bozdu. Bu sırada Bizans'ın donanması ile kara ordusu büyük
ölçüde çökmüş ve zayıflamıştı. Bu fırsatı değerlendiren Çaka Bey, ilk olarak
sahil şehirlerinden Urla ve Foça'yı aldı. Daha sonra Midilli ve
Sakız'ı zapt edip Sisam ve Rodos'a kadar uzandı. Adaları kurtarmaya gelen
bir Bizans donanması da mağlup edildi. Bu Çaka
Bey'in ilk deniz galibiyetidir.
Bizans Ordusu ve Donanmasının Üç Ay Süren Kuşatması
Çaka
Bey'in hedefi İstanbul üzerine bir sefer yapmaktı. İmparator Aleksios
Komnenos 1092 yılı baharında Midilli'yi kurtarmak üzere Yohannes Dukas'ı
karadan, Dalassenos'u da büyük kuvvetlerle denizden gönderdi. Çaka Bey adanın
muhafazasını kardeşi Yalvaç'a bırakmış, kendisi de denizde mücadeleye
hazırlanmıştı. Bizans ordusu ve donanmasının üç ay süren kuşatması başarılı
olamadıysa da daha fazla dayanamayacağını anlayan Çaka Bey, askerlerinin adayı
sağ salim terk etmeleri şartıyla Midilli'yi Bizans'a bıraktı. Ancak
Bizanslı kumandanlar teslim şartlarına uymayıp Türk kuvvetleri adayı
boşaltırken âni bir hücumla Çaka Bey'in donanmasını tahrip ettiler. Bir müddet
sonra Sisam adası da Bizans'ın eline geçti.
Faaliyetleri,
Damadı I. Kılıç Arslan'ı Tedirgin Etti
Çaka
Bey kısa zamanda "droman" denilen
hücum gemileriyle çifte kürekli ve üç kürekli gemilerden oluşan yeni bir
donanma hazırladı. Midilli, Sakız, Sisam ve Rodos'ta tekrar hâkimiyet kurdu.
Fetihlerini Çanakkale Boğazı istikametine doğru genişletti. Edremit ile
Bizans'ın gümrük kapısı olan Abidos'u aldı. Hedefi muhtemelen Trakya'yı geçip
İstanbul'a ulaşmaktı, ayrıca donanmaya da hareket emri vermişti. droman Onun bu
faaliyetleri hem damadı I. Kılıç Arslan hem de İmparator Aleksios'u tedirgin
etmişti. I. Kılıç Arslan, Çaka Bey'in ülkesini kendi yayılma sahası olarak
görüyordu. Bu durumun farkında olan imparator, Çaka Bey ile I. Kılıç Arslan'ı
birbirine düşürmek üzere faaliyete geçti. I. Kılıç Arslan'a yazdığı bir mektupta
Bizans'tan ziyade kendisinin tehlike içinde bulunduğunu bildiriyordu. Bu
çabaları sonucu iki Türk hükümdarı aradaki akrabalığa rağmen birbirine düşman
oldu.
Çaka Bey’in Ölümü
I. Kılıç Arslan ordusuyla Çaka'ya karşı harekete geçerken bir Bizans donanması da denize açılmıştı. Abidos'ta bulunan Çaka Bey niyetini öğrenmek için damadının yanına gitmeye karar verdi. Görüşme teklifini kabul eden Kılıç Arslan onu tertip ettiği bir ziyafet sırasında öldürttü. Mevcut belgeler neticesinde Çaka Bey’in öldürülüş tarhinin 1095 olduğu düşünülmektedir. Böylece, İzmir Beyliği kuruluşundan sadece 16 yıl sonra yıkılmış oldu.
Birinci Haçlı Seferi'nin Başlangıcı
Çaka
Bey'in ölümünün ardından I Aleksios, I. Kılıç Arslan'ı Nicaea'dan çıkarmak ve
olası Türk saldırılarını püskürtmek için Avrupa'daki Hıristiyan devletleri
harekete geçirdi ve Birinci Haçlı Seferi'nin başlamasını neden oldu. Çaka
Bey'in Türkmenleri önce Polybotum (günümüzde Bolvadin), sonrasında ise Filadelfiya
(günümüzde Alaşehir) civarına çekildi. Filadelfiya'nın da Bizans tarafından
alınmasının ardından ise Türkmenler daha da doğuya, Gerede civarına kadar
geriledi.
TAKİP EDİP YORUM YAPARSANIZ SEVİNİRİM SAĞLIKLA KALIN :)
İNSTAGRAM SAYFAM https://www.instagram.com/denizlerdendenizlere/
Yorumlar
Yorum Gönder